مجله خردورزی - شماره ۱۰ - مهر ۱۴۰۰ - ویژه نامه اقتصاد شناختی

بدون شناخت مبانی هستی شناختی، انسان شناختی و شناخت آیین رفتار اقتصادی انسان نمی‌توان به راهکاری جامع برای اقتصاد جهان بشری دست‌یافت. اقتصاد در دنیای امروز با فرمول‌ها و اهرم‌های متأثر از فناوری‌های نوین، در اراده آدمیان و اختیار انسان‌ها تأثیر می‌گذارد؛ از سوی دیگر نظام اقتصادی هر کشور در وضعیت معیشت، فرهنگ و پیشرفت جامعه نقش تعیین کننده دارد. پدیده فقر و ثروت، عدالت و بی‌عدالتی، وجود انگیزه فردی لازم یا نبود آن، کارایی و عدم کارایی و موارد دیگر عمدتاً تحت تاثیر نظام اقتصادی و در چارچوب آن به‌وجود می‌آید. اقتصاد نه ابزار لذت‌جویی است و نه تمام ساحت وجودی انسان، اقتصاد به‌مثابه ابزاری است برای تأمین نیازهای نخستین برای رسیدن به سعادت جامع، در نظام گفتمانی اسلام. اقتصاد ابزاری برای تسلط انسان بر انسان نیست. آیت‌الله شهید مطهری (ره) در کتاب نظری به اقتصاد اسلامی می‌نویسد: «اسلام می‌خواهد که غیرمسلمان بر مسلمان تسلط و نفوذ نداشته باشند. این هدف هنگامی میسر است که ملت مسلمان در اقتصاد نیازمند نباشد و دستش به‌طرف غیرمسلمان دراز نباشد، و الّا نیازمندی ملازم است با اسارت و بردگی، ولو آنکه اسم بردگی در کار نباشد. هر ملتی که از لحاظ اقتصاد دستش به‌طرف ملت دیگر دراز باشد، اسیر و برده اوست.» اقتصاد البتّه هدف یک جامعه نیست، امّا وسیله‌ای است که بدون آن نمی‌توان به هدف‌ها رسید. با توجه به نیاز وافر یک جامعه‌ی پویا و کارآمد به یک الگوی مناسب اقتصادی در دهمین شماره از مجله تخصصی اندیشه‌های جاری انقلاب اسلامی «خردورزی» قصد داریم از دریچه‌ای متفاوت به اندیشه‌ها، مسائل، موضوعات و چالش‌های اقتصادی بپردازیم. کنکاش‌های ذهنی و دغدغه‌ی ما در این شماره انضمام مفاهیم انتزاعی نظام‌های اقتصادی با نیازهای اساسی انسان مدرن است چرا که نظام اقتصادی مادامی می‌تواند نجات بخش جوامع بشری باشد که ناظر به ویژگی‌های هستی‌شناختی انسان مدرن باشد. برخی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این ویژه نامه به آن پرداخته شده است عبارتند از: سکولاریسم در حوزه و اخباری‌گری در دانشگاه، الیگارش‌ها، اصلی‌ترین مانع پیشرفت اقتصاد، جایگاه فقه اسلامی در کاشت ذهنی اصول و مبانی علم اقتصاد، جنگ‌های نوین اقتصادی و انگاره‌های ذهنی مانع تولید، انگاره‌های شناختی اقتصادی تولید، پارادایم حکمی و اجتهادی در حکمرانی اقتصادی، مبانی شناختی علم اقتصاد اسلامی، بررسی اندیشه‌ای و نقد تحصیلات آکادمیک و ژورنالیسم دانش اقتصاد، تبیین اندیشه‌های مکتب اقتصادی کینزی و نئوکینزی، بازاریابی اجتماعی به‌مثابه رهیافتی مفید در سیاست‌گذاری معطوف به تغییر رفتار، نقش انگاره در بهره‌وری نیروی انسانی و… .